Veliko Gradište, varošica je u istočnom delu Srbije, na 120km udaljenosti od Beograda. Iako njeno ime upućuje na to da pomislite da je po sredi veliki grad iznenadiće vas činjenica da broji tek oko 6.000 građana. Ipak, za detaljno upoznavanje Gradišta i njegove istorije trebalo bi vam vremena kao da ste u velikom gradu. Jedan je od onih gradova koji žive leti.
Ugnjezdilo se u podnožju Karpata i Homoljskih planina, na ulasku u Đerdapsku klisuru, u zagrljaju plavog Dunava i zlatonosnog Peka. Nazivaju ga predvorjem Đerdapa. Ne zna se kada su Rimljani na prostoru današnjeg Velikog Gradišta osnovali naselje Pinkum, čiji se ostaci vide na samoj obali, ali se zna da je svoj procvat kroz istoriju Veliko Gradište, zahvaljujući rudnicima bakra, doživelo za vreme vladavine cara Hadrijana kada se u njemu kovao poseban bakarni novac.
Pouzdano se ne zna otkuda gradu ovo ime. Postoji legenda koja kaže da je u grad na ušću Peka iz jednog od obližnjih sela svakodnevno dolazila dvokolica natovarena kožom i drugom robom.Na pitanje da li mora svaki dan da ovako dolazi, stizao je odgovor: “Moram, veliki grad ište!”. Tako je od ove dve reči, navodno, ostao naziv – Veliko Gradište.
Među prvim gradovima u Srbiji dobija telegraf, poštu, parobrodsku stanicu i carinarnicu. Zahvaljujući razvijenoj trgovini, viđeniji Gradištanci pohodilu su ondašnje evrpske centre, naročito Beč i Peštu odakle su nadirali snažni kutlurni uticaji. Grad je već krajem 19. veka imao gimnaziju, bolnicu, biblioteku i apoteku. Iz tog vremena sačuvana je Stara čaršija sa više zgrada koje krasi bogata ornamentika i raskoš što svedoči o ekonomskoj moći i prefinjenom evropskom ukusu njihovih vlasnika i graditelja. Čaršija, kao ambijentalna kulturno-istorijska celina, proglašena je spomenikom kulture.
I tako vekovima, ovaj za sve privlačni grad bio je stecište brojnih naroda i njihovih kultura, podsećajući sve da Dunav ovde srebrom sjaji.
Zgrada opštine, suda kao i gimnazije “Miloje Vasić” nalaze se u donjem delu grada, pored parka i Dunava.Takođe tu je i crkva posvećena Arhangelu Gavrilu koja je sagrađena 1847. godine, a njen toranj je bio porušen u jakom zemljotersu koji je ovaj grad zadesio 1879. godine. Opština je za njegovu opravku tri godine plaćala inženjera, Poljaka Kučinskog.
Interesantna je priča iz 19.veka koja se odnosi na Veliko Gradište.
U monotoni život i svakodnevne brige nenadano je došla vest da će na putu za Petrograd i Moskvu Gradište posetiti kralj koji će brodom tuda proći. U svim mestima na obali Dunava počele su obimne pripreme da ga sa obale narod pozdravi i poželi mu srećan put u daleku Rusiju.
Maloletni kralj Aleksandar Obrenović iz Beograda, 10. jula 1891. godine, je pošao brodom „Sofija“ u pratnji kraljevskog namesnika Jovana Ristića i predsednika vlade Nikole Pašića.
Na celom putu bio je oduševljeno pozdravljen od naroda koji je izašao u velikom broju na obalu Dunava i mahanjem ruku i pucanjem topova i prangija davao izraze radosti. Iz Smedervskog grada gruvali su topovi, a kod Rama na obalu je izašao narod sa crkvenom litijom.
Ali, Gradištanci su organizovali poseban doček. Do Rama došli su mu u susret u posebnim vencima i cvećem iskićenom brodu. Na palubi je svirala muzika a talasima reke prolamala se pesma Pevačke družine. Tom prilikom kralju je uručen pismeni pozdrav velikogradištanskih građana sa izrazima vernosti. Ovaj cvetni brod kralja je pratio od Rama pa sve do ispod Požežena.
I na keju u Velikom Gradištu bila je nepregledna masa sveta koja je klicala „Živeo“ i „Srećan put“. Iz cvećem i zastavama okićenog grada čule su se prangije.
Dočeka je bilo i u Golupcu i dalje sve do Kladova ali nigde tako svečanog kao u Velikom Gradištu, beležila je ondašnja štampa.
U velikom gradskom parku može se uživati u mirisu i plavetnilu Dunava, sa pogledom na zelenilo Karpata i neverovatnom spoznajom da se nalazite na samoj granici naše države i da je preko puta vas zapravo Rumunija. Šetajući obalom Dunava, može se doći do Srebrnog jezera, a ako tamo dočekate zalazak sunca – shvatićete zašto se zove baš Srebrno.
Nekako je avgust u Gradištu posebno zanimljiv gurmanima. Baš tada se organizuje i pasuljijada, kada se kuva pasulj Gradištanac. Najpoznatija domaća sorta pasulja, nastala u ovom podneblju.
U blizini Gradišta nalazi se i rodno mesto Petra Blagojevića, prvog srpskog vampira.
Za ljubitelje umetnosti Gradište i Braničevski okrug oduvek su bili mesto inspiracije. U šali meštani ovog grada znaju da kažu: “Ni manjeg grada, ni više umetnika”.
Violinista koji je komponovao čuveni “Svilen konac” i osnivač Narodnog orkestra Radio Beograda, Vlastimir Pavlović Carevac rođen je u selu Carevac (po kome je i dobio nadimak) udaljenom nekoliko kilometara od Gradišta.
U samom Gradištu, u gradskom parku, nalazi se i bista podignuta njemu u čast, a malo dalje i bista najpoznatije Nušićeve ministarke – Žanke Stokić, rođene Gradištanke.
U ovoj varošici rođeni su i bivši odbojkaški reprezentativac i sadašnji trener Slobodan Kovač, zatim Filip Cepter osnivač kompanije Cepter i mnogi drugi.
Da je grad poslužio kao inspiracija mnogim rediteljima svedoče neki od jugoslovenskih filmova koji su upravo ovde snimani. Veći deo čuvene serije “Više od igre” je sniman u ovoj varošici.
Možda je Gradište grad umetnika ali podjednako je i grad sportista, grad odbojkaša. Miodrag Mitić, Boba Kovač i Mihajlo Mitić, neki su od Gradištanaca koji su u dresu reprezentacije osvojili medalje. Uspesi mladih odbojkaša iz ovog grada takođe su veliki.
Zbog svog položaja i velikog gradskog parka, Veliko Gradište je mesto odmora najveće međunarodne regate koja početkom avgusta prolazi ovim delom Srbije.
Najveći doprinos kulturi u današnjem Velikom Gradištu nesumljivo je dala Biblioteka "Vuk Karadžić" koja je svojevrsni hram kulture ovih prostora. Na teritoriji opštine Veliko Gradište živi oko 27.000 stanovnika smeštenih u 26 naselja.
31.08.2022.
Нема коментара:
Постави коментар