U mestu Kulpin nalaze se takozvani mali i veliki dvorac Dunđerski, sa velikim parkom. Međutim, istorijski podaci govore da su objekti građeni za plemićku porordicu Stratimirović krajem XVIII i početkom XIX veka. Porodica Stratimirović je bila vlasnik poseda oko 120 godina. Dala je više istorijskih ličnosti: Mitropolit Stevan Stratimirović, Đorđe Stratimirović - komandant srpske vojske u revoluciji 1848/49 godine. Ova porodica bila je jedna od najznačajnijih srpskih porodica u Habzburškoj monarhiji. Stratimirovići su jedna od retkih srpskih porodica koja je među prvima stekla plemstvo za vojničke zasluge u austrijskoj carevini 1745. od Marije Terezije. Jedno kratko vreme, imanje je od Stratimirovića, otkupio Matej Semzo od Kamjonike. Ova mađarska porodica kratko je gazdovala u Kulpinu i posle par godina, tačnije 1889. godine imanje je prodato Lazaru Dunđerskom, koji je kao i njegov sin Đorđe znatno doprineo razvoju i modernizaciji poljoprivrede u Kulpinu.
Dunđerski su bili vlasnici do 1945 godine kada je imanje nacionalizovano. Stilski i vremenski oba dvorca pripadaju epohi klasicizma. Veliki dvorac je dobio današnji izgled prilikom restauracije 1912 godine, dok je manji dvorac tzv. Stari dvorac prizemna zgrada istog stila, ali je na žalost, danas, u mnogo lošijem stanju od velikog dvorca. Veliki dvorac, koji je simbol Kulpina, imao je isti izgled sve do 1912. godine, kada mu je izgoreo krov, te je novi urađen po nacrtima arhitekte Momčila Tapavice. Zgradi se prilazi velikom pristupnom rampom, koja je karakterisala sve dvorce koje je gradio Dunđerski – na neki način to mu je bio zaštitni znak. Tada je nestala i lanterna na krovu s koje je kontrolisano imanje.
Sa dvorišne strane se nalazi visoki parter sa polukružnom terasom.
Prozori su ukrašeni sa polurozetama sa figurama orlova.
U velikom dvorcu se danas nalazi poljoprivredni Muzej, dodeljen Muzeju Vojvodine 2004, u kome se nalazi i nešto rodoslova porodica Stratimirović i Dunđerski. Danas je mali dvorac pretvoren u mesnu kancelariju i kancelarije kulpinskih udruženja građana.
Pre rekonstrukcije koja je bila 1912. godine, nema podataka o izgledu dvorca, a nije poznato ni ko je bio projektant niti graditelj. Samo postoji na jednoj staroj fotografiji sačuvan prvobitni izgled ovog dvorca.
Najveće promene su bile u krovnom delu. Sa centralnog dela je uklonjena kula, koja se izdizala iznad krova. Na njoj se nalazio vidikovac, veliki sat sa mehanizmom, aplikacija grba Stratimirovića i drugi dekorativni detalji.
Sa terase se pruža jedinstven pogled na park. Unutrašnjost dvorca je, kao i celokupna zgrada, rađena u klasicističkom stilu.
Poslednji radovi obavljeni su 2009. godine i bili su na popravci krova, uređenju fasade i enterijera.
Stratimirovići su kuće sagradili na obodu prostrane poljane – zvane Dolina, prvo male privremene, a zatim veće, gospodske. Jedna od njih nalazila se na mestu gde je danas slovačka evangelička crkva. Iz tog vremena je sačuvan tzv. mali dvorac (druga polovina 18. veka) i "veliki dvorac" ili "kaštel", izgrađen 1826. godine.
Budući da se Đorđe Dunđerski oženio rođakom vladarske porodice Karađorđević, česti gosti kulpinskog dvorca bili su i kraljica Marija sa sinovima, prinčevima Petrom, Andrejem i Tomislavom.
Na imanju Dunđerskih u Kulpinu je nakon nacionalizacije osnovana poljoprivredna zadruga, koja je sve do 1991, odnosno do ustupanja kompleksa Poljoprivrednom muzeju koristila dvorac i pomoćne objekte.
Iz prostranog hola koji predstavlja centralnu komunikacionu prostoriju dugačkim hodnikom ulazi se u sve ostale prostorije u dvorcu. Ograde terase i krova su načinjene od livenog betona koji imitira kamen. Na čeonom delu je tokom rekonstrukcije postavljen dekorativni friz sa ornamentisanim pravougaonim poljima i vazama na uglovima. Takođe, za Veliki dvorac tipična je jarka kombinacija narandžaste i žute boje, sa belim stubovima. Posebno je atraktivna zadnja terasa koja nema vezu stepenicama s parkom, na nju se stupa iz centralnog salona.
Veliki dvorac je pretvoren u poljoprivredni muzej, dodeljen Muzeju Vojvodine 2004. Oba dvorca su spomenici kulture od velikog značaja, a neophodna su ulaganja za dovođenje dvoraca u reprezentativno stanje, budući da su poslednji obimniji radovi na popravci krova, uređenju fasade i enterijera obavljeni 2009. godine.
05.03.2022.
Нема коментара:
Постави коментар