SUBOTICA

Subotica se pre par godina našla i na listi najatraktivnijih turističkih destinacija u svetu po izboru časopisa The New York Times, rame uz rame sa Bečom, Atinom, Roterdamom. Nije čudno jer sa svojim prelepim zgradama ima neki evropski šarm. Subotica se u pisanim dokumentima prvi put spominje 7. maja 1391. godine,  ali utvrđeno je da su ljudi na ovom prostoru živeli još pre 3000 godina.  Sudbinu Subotice bitno je određivao položaj na putu između Evrope i Azije,  kao i to što je bila na granici dve sukobljene sile: Ugarske i Turske.  U čestim i velikim seobama u ovu vojnu krajinu došli su mnogi narodi: Srbi, Mađari, Nemci, Slovaci, Jevreji, Bunjevci, Grci i drugi.  Često su se menjali gospodari kao i imena grada.  Od prvog – Zabatka 1391. – promenjeno je više od dvesto naziva, ali su najkarakterističnija imena Szent-Maria, Maria-Theresiopolis, Maria Theresienstadt, Szabadka i Subotica.

Subotica je smeštena u blizini granice Srbije sa Mađarskom, drugi je grad po veličini u Vojvodini, a takođe i jedan od najlepših u kojem se nalaze neke od najneverovatnijih secesijskih arhitektura u regionu.  Arhitektura Subotice je veoma neobična i unikatna zahvaljujući nizu različitih stilova koji su se isprepletali. Zajedno oni čine posebno i šarenoliko jedinstveno koje daje život ulicama Subotice i fascinira sve koji posete ovaj severni grad Srbije.

Subotička Gradska kuća je glavni događaj, secesionističko remek-delo ujedno i najupečatljivija zgrada u Srbiji. Subotica je pravi grad zelenila, bogate kulture, tradicije i zanimljive istorije, grad u kome žive gostoprimljivii stanovnici.

Poznati arhitekta Ferenca Rajhl projektovao je jednu od najpoznatijih i najzanimljivijih  građevina u celom gradu. Ova palata oduzima dah svojom raznobojnom fasadom i sasvim nesvakidašnjim izgledom. Upravo zbog toga, palata Rajhl jedno je od nezaobilaznih mesta gotovo svih turista koji borave u Subotici. Rajhl je životno delo ovog slavnog arhitekte, a može se slobodno reći kako je sama građevina pravo, umetničko delo. Zdanje je  ukrašeno keramikom i kovanim gvožđem sa dekorativnim mozaikom koji dominira fasadom. Zbog svoje lepote i značaja ova palata je proglašena za spomenik kulture od velikog značaja. Nalazi se u parku Ferenca Rajhla broj 5.
Bogata istorija i tradicija ostavile su duboki trag na ulicama ovog grada. Manastiri, sinagoge i crkve svih veroispovesti samo su deo tih velikih i značajnih znamenitosti. Ono što Suboticu posebno izdvaja od ostalih gradova jeste suživot različitih vera i nacionalnosti, kao i različith stilova arhitekture, tradicija i običaja.
Gradska kuća je simbol ovog grada, a mnogi bi rekli i duša grada. Arhitekte i graditelji su Gradskoj kući posvetili posebnu pažnju, tako da su je dekorisali pune dve godine nakon što je sagrađena. Prepoznatljiva dekoracija Gradske kuće je ono što je čini posebno upadljivom, cvet lale nalazi se na njoj fasadi kao još jedan od simbola grada. Na prozorima se nalaze unikatni i raznobojni vitraži velikog mađarskog slikara Šandra Nađa. Nalazi se u srcu Subotice, na glavnom trgu. Oko Gradske kuće formiran je trg kojim dominiraju dve fontane obložene Žolnai keramikom, takozvane Plava i Zelena fontana, a na trgu se nalazi i spomenik Svetog trojstva (ili Stub kuge). Spomenik je prvobitno podignut 1815. godine, ali je 1964 . izmešten sa glavnog trga, a u maju 2016. je rekonstruisan i vraćen na originalnu lokaciju
Još davne 1902. godine, u Subotici je podignuta impozantna sinagoga fascinantne arhitekture koja je delo arhitekte iz Budimpešte, Marcela Komora i arhitekte Jakaba. Tokom dugog niza godina ova sinagoga je prolazila kroz mnoge promene i rekonstrukcije, ali i danas uspešno nastavlja sa svojim radom.

U samom centru nalazi se i Gradska biblioteka sa fondom od preko 300.000 knjiga, smeštena u neobaroknoj zgradi izgrađenoj 1897. godine po projektu Ferenca Rajhla, sa dva monumentalna atlasa na glavnoj fasadi. Na glavnom trgu je i zgrada Narodnog pozorišta, rekonstruisana po ugledu na originalnu neoklasicističku građevinu iz 1854. godine koja je 2007. srušena usled dotrajalosti uprkos zaštiti koju je uživala kao spomenik kulture od velikog značaja.

Postoji legenda o imenu grada. Čovek po imenu Jovan Nenad je, posle katastrofalnog mađarskog poraza od Osmanlija u Mohačkom boju, sebe proglasio carem Srba. Sedište njegovog kratkotrajnog carstva, ni manje ni više, (1526-1527) je bila upravo Subotica – a njegov blagajnik, neki bi danas rekli ministar finansija, zvao se Subota Vrlić. Nije jasno, zašto je grad dobio ime po blagajniku, a ne po caru, tek ime vezuju za pomenutog Subotu Vrlića.
Jedna od bajkovitih ličnosti subotičke prošlosti, Jovan Nenad Crni, javio se u istoriji posle poraza mađarske vojske od Turaka na Mohaču 1526 . godine. Njegovu tajanstvenost uvećavala je čudna crna pruga koja mu se pružala od slepoočnice do stopala noge, zbog čega su ga i prozvali Crni. On je potisnuo Turke iz Južne Ugarske i tu osnovao svoju kratkoveku slovensku državu. Proglasio se carem, a Suboticu izabrao za prestonicu. Poginuo je 1527. godine u sukobu sa ugarskom vlastelom. Posle četiri veka, na godišnjicu njegove smrti, u Subotici mu je na glavnom trgu podignut spomenik koji je 1941. godine srušio okupator, a obnovljen je i ponovo postavljen 1991.
Grad Marije Terezije, jedno vreme Subotica se tako zvala. Turci su Suboticu zauzeli 1542. godine i vladali njome do 1686. Privilegijom iz 1743. godine Marija Terezija proglasila je Suboticu slobodnom komorskom varoši, za šta su Subotičani darovali carici 150 konja. Za odanu službu subotičkih graničara habsburškom dvoru, Marija Тerezija proglasila je Suboticu 1779. godine slobodnim kraljevskim gradom. Za ovu važnu odluku Subotičani su poklonili carici 5000 zlatnika i platili otkup 266.666 forinti. Status slobodnog kraljevskog grada doneo je Subotici veću autonomiju i novo ime – Maria Theresiopolis. Od te godine počinje planski i ubrzaniji razvoj grada.

Današnji srpski naziv grada (Subotica) potiče od reči koja označava dan u nedelji („subota“) i prvi put se pojavljuje 1653. godine. S obzirom na ovu činjenicu, tumači se da srpsko ime grada znači „mala subota“. Prema drugim tumačenjima, srednjovekovno ime Zabatka potiče od slovenske reči „zabat“, odnosno od „zabata sa panonskih kuća“. Takođe postoji i mišljenje da je prvi naziv grada bio Sopotnica (Sopot je mesto gde ima mnogo vode, izvorište, osobina terena), što je prema mađarskom izgovoru postalo Zabatka. Sredinom prošle godine, nakon što je bunjevački jezik i zvanično ušao u službenu upotrebu u Subotici, grad je dobio i svoj bunjevački naziv – Varoš Subatica.

Na svega nekoliko kilometara od grada nalaze se dva velika jezera - Palićko i Ludaško.

Mnogo još lepih reči moglo bi se reći o ovom gradu i opet bi se činilo da je malo, da treba još koju dodati. Fascinantan grad.

19.06.2022.